ધાર્મિક વિધિ મુજબ, એક પરિવારે પુરુષ સભ્ય માટે અંતિમ સંસ્કારના સ્થળે એક નાનું શિવ મંદિર બનાવવું પડ્યું હતું.
વડોદરા: શહેરી જીવનની ધમાલથી દૂર એક શાંત જગ્યાએ, સયાજીબાગની પાછળ વિશ્વામિત્રી નદીના ઘાટ પર સ્થિત કામનાથ મંદિર પરિસર ભગવાન શિવના ભક્તો માટે લોકપ્રિય સ્થળ છે.
પરંતુ ઘણા લોકો ભાગ્યે જ જાણતા હશે કે જે જમીન પર ભવ્ય મંદિર, જે હવે 250 થી વધુ નાના-મોટા શિવ મંદિરોનું ઘર છે, તે વાસ્તવમાં એક સમયે એક વિશાળ સ્મશાન હતું, સદીઓ પહેલા, ગાયકવાડી યુગ પહેલા પણ. 1990 ના દાયકાના અંત સુધી, અહીં સમગ્ર નદી કિનારે 3,500 નાના અને મોટા શિવ મંદિરો બાંધવામાં આવ્યા હતા.
“આપણને મંદિરોની ભૂમિ કહેવામાં આવે છે. પરંતુ રાજ્યમાં કદાચ એવું બીજું કોઈ સ્થાન નથી કે જ્યાં આટલા બધા મંદિરો એકબીજાની નજીક બંધાયા હોય. કામનાથ પરિસરની અંદર, આપણે નંદીની મૂર્તિઓ સાથે વિવિધ કદ અને આકારના ઘણા શિવ મંદિરો જોઈ શકીએ છીએ. વિવિધ ડિઝાઇનની,” ઇતિહાસકાર અને કલા ક્યુરેટર ચંદ્રશેખર પાટીલે TOIને જણાવ્યું.
તો, હિંદુઓ જ્યાં ચિતા પ્રગટાવતા હતા ત્યાં આટલા બધા મંદિરો શા માટે બાંધવામાં આવ્યા? “તેની પાછળ એક રસપ્રદ વાર્તા છે,” પાટીલે સમજાવ્યું.
ગાયકવાડી યુગ દરમિયાન, તત્કાલીન બરોડા રાજ્યના રહેવાસીઓ વિશ્વામિત્રીના કિનારે, જમીનના આ વિશાળ ટુકડા પર તેમના પરિવારના સભ્યોના અગ્નિસંસ્કાર કરતા હતા. તે યુગની અંતિમ સંસ્કાર વિધિ મુજબ, પરિવારે એક પુરુષ સભ્ય માટે અગ્નિસંસ્કારના સ્થળે એક નાનું શિવ મંદિર બનાવવું પડતું હતું અને સ્ત્રી સભ્ય માટે ત્યાં ‘તુલસી કુંડ’ની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી, એમ તેમણે જણાવ્યું હતું.
“આ ભૂમિ પર અગ્નિસંસ્કાર કરાયેલા લોકોની આગામી પેઢીઓ તેમના પૂર્વજોની યાદમાં બાંધવામાં આવેલા મંદિરોની મુલાકાત લેતા હતા અને પ્રાર્થના કરતા હતા,” પાટીલે જણાવ્યું હતું કે, સ્મશાનભૂમિ પર મંદિરો બાંધવામાં આવે તે ખરેખર દુર્લભ છે.
‘તુલસી કુંડો’ પરની તકતીઓ આજે પણ સ્મૃતિઓ પર લટકેલી છે
વડોદરા: નદીના ઘાટની આજુબાજુના આ શિવ મંદિરોમાંના ઘણા હવે ખંડેર હાલતમાં હોવા છતાં, કેટલાક ‘તુલસી કુંડ’ હજુ પણ એવી સ્ત્રીઓના નામની તકતીઓ ધરાવે છે જેમની યાદમાં આ એક સદી પહેલા બનાવવામાં આવી હતી અને તેમની વાર્તા અકબંધ રાખે છે.
તાજેતરમાં, કેટલાક તુલસી કુંડોને નાગરિકોના જૂથ દ્વારા પુનઃસ્થાપિત કરવામાં આવ્યા હતા અને નવીનીકરણ કરવામાં આવ્યા હતા જ્યારે તેઓએ નદીના કાંઠાની સફાઈ કરી હતી.
1960 ના દાયકામાં, વિવિધ સમુદાયોના લોકો, જેમાંથી ઘણા બહારથી આવ્યા હતા, આ જમીનની આસપાસ સ્થાયી થવા લાગ્યા અને આ મંદિરોની આસપાસ ઘરો અને દુકાનો બનાવી.
“શહેરમાં અન્ય સ્મશાનગૃહો આવ્યા પછી 1970ના દાયકા દરમિયાન લોકોએ આ સ્થળે અગ્નિસંસ્કારની પ્રવૃત્તિઓ બંધ કરી દીધી હતી. આ વિસ્તારમાં 1,600 થી વધુ મંદિરો અને ઘણા વધુ તુલસી કુંડો હતા, પરંતુ અતિક્રમણને કારણે ધીમે ધીમે ઘણા અદ્રશ્ય થઈ ગયા,” પાટીલે ઉમેર્યું.
રામનાથ-કામનાથ મંદિરોના શિવલિંગ હજારો વર્ષ જૂના છે, જ્યારે વિશ્વામિત્રીના કિનારે મંદિરની રચનાઓ લગભગ 250 વર્ષ પહેલાં બનાવવામાં આવી હતી. આ બંને મંદિરોની હાલની રચનાઓમાં રાજસ્થાની કલાકારો દ્વારા બનાવેલા કેટલાક દુર્લભ દિવાલ ચિત્રો છે.
“મારા વડવાઓ ઘણા દાયકાઓ પહેલા અહીં રહેવા આવ્યા હતા અને મારો જન્મ પણ અહીં થયો હતો. અમે આ ભૂમિના ઈતિહાસથી વાકેફ છીએ અને શા માટે આપણી આસપાસ આટલા બધા મંદિરો છે. અમે એ સુનિશ્ચિત કરવાનો પ્રયાસ કરીએ છીએ કે આ મંદિરોની પવિત્રતાનું ઉલ્લંઘન ન થાય.” આ વિસ્તારના એક સ્થાનિક લાલ બહાદુર ગુરુમે જણાવ્યું હતું.
https://firry-potatos.000webhostapp.com/2022/03/%e0%aa%b5%e0%aa%a1%e0%ab%8b%e0%aa%a6%e0%aa%b0%e0%aa%be-%e0%aa%b5%e0%aa%bf%e0%aa%b6%e0%ab%8d%e0%aa%b5%e0%aa%be%e0%aa%ae%e0%aa%bf%e0%aa%a4%e0%ab%8d%e0%aa%b0%e0%ab%80-%e0%aa%98%e0%aa%be%e0%aa%9f?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=%25e0%25aa%25b5%25e0%25aa%25a1%25e0%25ab%258b%25e0%25aa%25a6%25e0%25aa%25b0%25e0%25aa%25be-%25e0%25aa%25b5%25e0%25aa%25bf%25e0%25aa%25b6%25e0%25ab%258d%25e0%25aa%25b5%25e0%25aa%25be%25e0%25aa%25ae%25e0%25aa%25bf%25e0%25aa%25a4%25e0%25ab%258d%25e0%25aa%25b0%25e0%25ab%2580-%25e0%25aa%2598%25e0%25aa%25be%25e0%25aa%259f