2016માં જ્યારે કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા નોટબંધીની જાહેરાત કરવામાં આવી ત્યારે રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાએ 500 અને 2000 રૂપિયાની નવી નોટો બહાર પાડી હતી. સરકાર રૂ. 2000 ની નોટને તબક્કાવાર બંધ કરશે તેવી અટકળો ચાલી રહી છે પરંતુ આરબીઆઈ અથવા નાણા મંત્રાલય તરફથી કોઈ સત્તાવાર શબ્દ અથવા પુષ્ટિ નથી. 2018માં, રૂ. 2000 મૂલ્યની બૅન્કનોટના 3,362 મિલિયન ટુકડા ચલણમાં હતા. 2020 માં, 2000 રૂપિયાની નોટો ચલણમાં 2,739.8 મિલિયન, 2021 માં 2,451 મિલિયન અને 27 મે, 2022 ના રોજ 2,142 મિલિયન ટુકડાઓ પર આવી ગઈ. રસપ્રદ વાત એ છે કે 2000 રૂપિયાની ચલણી નોટો ચલણમાં 32 મિલિયન 32 લાખ રૂપિયા છે. 2018 માં 2,142 મિલિયન ટુકડાઓ 2022 માં, આ ટકાવારી 36 ટકાથી વધુનો ઘટાડો દર્શાવે છે.
હવે, આરટીઆઈના જવાબમાં ખુલાસો થયો છે કે ભારતીય રિઝર્વ બેંક દ્વારા છેલ્લા ત્રણ વર્ષમાં – 2019-20, 2020-21 અને 2021-22માં 2000 રૂપિયાની નવી ચલણી નોટો છાપવામાં આવી નથી. ભારતીય રિઝર્વ બેંક નોટ મુદ્રાન (P) લિમિટેડે નાણાકીય વર્ષ 2016-17માં રૂ. 2,000ની નોટોના 3,542.991 મિલિયન ટુકડાઓ છાપ્યા હતા, જે 2017-18માં નોંધપાત્ર રીતે ઘટીને 111.507 મિલિયન નોટો પર આવી ગયા હતા અને વધુ ઘટીને 46.6901 મિલિયન નોટો પર આવી હતી. , IANS અહેવાલ. તે એ પણ બહાર આવ્યું છે કે 2019-20, 2020-21 અને 2021-22 દરમિયાન 2000 રૂપિયાની કોઈ નવી ચલણી નોટો છાપવામાં આવી નથી.
ગયા વર્ષે, સરકારે સંસદમાં જણાવ્યું હતું કે, “રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI) મુજબ, 30 માર્ચ, 2018 ના રોજ ચલણમાં રૂ. 2000 મૂલ્યની બૅન્કનોટની 3,362 mpcs સામે, જે વોલ્યુમની દ્રષ્ટિએ NIC ના 3.27% અને 37.26% છે. મૂલ્ય, અનુક્રમે; 26 ફેબ્રુઆરી, 2021 ના રોજ 2499 mpcs ચલણમાં હતા, જે વોલ્યુમ અને મૂલ્યની દ્રષ્ટિએ અનુક્રમે NIC ના 2.01% અને 17.78% નો હિસ્સો ધરાવે છે.”
ત્યારથી, સંખ્યામાં ઘટાડો થઈ રહ્યો છે, આરબીઆઈની વેબસાઇટ પરનો ડેટા દર્શાવે છે.
સંસદમાં તાજેતરના જવાબમાં (1 ઓગસ્ટના રોજ) જણાવ્યું હતું કે NCRB ડેટા અનુસાર દેશમાં જપ્ત કરવામાં આવેલી રૂ. 2,000 મૂલ્યની નકલી ચલણી નોટોની સંખ્યામાં 2016 અને 2020 વચ્ચે નોંધપાત્ર વધારો થયો છે, જે 2,272 થી વધીને 2,44,834 પર પહોંચી ગયો છે. ડેટા મુજબ, 2016માં દેશમાં જપ્ત કરાયેલી કુલ રૂ. 2,000ની નકલી નોટોની સંખ્યા 2,272 હતી, જે 2017માં વધીને 74,898 થઈ ગઈ હતી જે 2018માં ઘટીને 54,776 થઈ ગઈ હતી. 2019માં આ આંકડો 90,566 નોંધાયો હતો. 2020 થી 2,44,834 ટુકડાઓ.
તેમાં એમ પણ કહેવાયું છે કે આરબીઆઈ બનાવટી ચલણી નોટો સામે રક્ષણ કરવાના પગલાં અંગે બેંકોને વિવિધ સૂચનાઓ જારી કરે છે. સેન્ટ્રલ બેંક નિયમિતપણે મોટી માત્રામાં રોકડનું સંચાલન કરતી બેંકો અને અન્ય સંસ્થાઓના કર્મચારીઓ/અધિકારીઓ માટે નકલી નોટોની શોધ પર તાલીમ કાર્યક્રમોનું આયોજન કરે છે.
