Bond Policy હેઠળ દંડ તરીકે ચૂકવવાની રકમ દરેક રાજ્યમાં અલગ-અલગ હોય છે. ક્યાંક લાખોમાં છે તો ક્યાંક કરોડોમાં ચૂકવવા પડે છે.
બોન્ડ પોલિસી (પ્રતિકાત્મક છબી)
કેન્દ્રીય આરોગ્ય મંત્રાલય નેશનલ મેડિકલ કમિશન (NMC) ની ભલામણોના આધારે ડોકટરો માટે બોન્ડ નીતિને દૂર કરવા માર્ગદર્શિકાને અંતિમ સ્વરૂપ આપવા પર કામ કરી રહ્યું છે. સત્તાવાર સૂત્રોએ આ માહિતી આપી છે. બોન્ડ પોલિસી મુજબ, ડોકટરોએ તેમની અંડરગ્રેજ્યુએટ અને અનુસ્નાતક ડિગ્રી પૂર્ણ કર્યા પછી રાજ્યની હોસ્પિટલોમાં ચોક્કસ સમયગાળા માટે સેવા આપવી જરૂરી છે, જે નિષ્ફળ થવા પર તેમને રાજ્ય અથવા મેડિકલ કોલેજ (દરેક રાજ્ય અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ) દ્વારા રકમ નક્કી (દરેક રાજ્ય અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ દ્વારા પહેલેથી જ રકમ નક્કી હોય છે) કરવામાં આવે છે.
એક સત્તાવાર સૂત્રએ જણાવ્યું કે, ઓગસ્ટ 2019માં સુપ્રીમ કોર્ટે રાજ્યોની બોન્ડ નીતિને સમર્થન આપ્યું હતું અને નોંધ્યું હતું કે કેટલીક સરકારો કડક શરતો લગાવી છે. તેણે સૂચન કર્યું હતું કે કેન્દ્ર અને અગાઉની મેડિકલ કાઉન્સિલ ઑફ ઈન્ડિયાએ સરકારી સંસ્થાઓમાં પ્રશિક્ષિત ડૉક્ટરો દ્વારા પૂરી પાડવામાં આવતી ફરજિયાત સેવાના સંદર્ભમાં એક સમાન નીતિ ઘડવી જોઈએ, જે તમામ રાજ્યોને લાગુ પડે.
બોન્ડ નીતિને લઈને બની સમિતિ
સર્વોચ્ચ અદાલતના નિર્દેશોને અનુસરીને, આરોગ્ય મંત્રાલયે મુખ્ય સલાહકાર, આરોગ્ય સેવાઓના મહાનિર્દેશાલય, ડૉ. બી. ડી.અથાણીની અધ્યક્ષતામાં કમિટીની રચના કરવામાં આવી હતી. સમિતિએ મે 2020માં તેનો અહેવાલ સુપરત કર્યો હતો અને તેને ટિપ્પણી માટે નેશનલ મેડિકલ કમિશન (NMC)ને મોકલવામાં આવ્યો હતો. NMCએ ફેબ્રુઆરી 2021માં તેની ટિપ્પણીઓ સબમિટ કરી હતી.
એનએમસીએ બોન્ડ પોલિસી અંગે આ વાત કહી હતી
સૂત્રએ જણાવ્યું હતું કે, NMCએ તેની ટિપ્પણીમાં જણાવ્યું હતું કે વિવિધ રાજ્યો દ્વારા બોન્ડ નીતિની જાહેરાત બાદથી, દેશમાં તબીબી શિક્ષણમાં ઘણું બદલાયું છે અને તેથી, અલગ રાજ્યો દ્વારા આ નીતિના ગુણ/અસરકારકતાની સમીક્ષા કરવી યોગ્ય રહેશે.
સૂત્રએ જણાવ્યું હતું કે, NMCએ તેની વિગતવાર ટિપ્પણીઓ સબમિટ કરી છે. તેના અવલોકનોને ધ્યાનમાં લેતા અને રાજ્ય સરકારોની બોન્ડ નીતિઓને લગતી કાયદેસરતાને સમર્થન આપતા સર્વોચ્ચ અદાલતના અવલોકનો હોવા છતાં, કમિશનનું માનવું હતું કે તબીબી વિદ્યાર્થીઓ પર કોઈપણ બોન્ડની શરતોનો બોજ ન હોવો જોઈએ અને આમ થવું નૈસર્ગિક ન્યાયના સિદ્ધાંતની વિરુદ્ધ થઈ શકે છે.
વધુમાં, મંત્રાલય દ્વારા આ બાબતની સંપૂર્ણ તપાસ કરવામાં આવી હતી અને એવી દરખાસ્ત કરવામાં આવી હતી કે તમામ રાજ્યો, કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો અને અન્ય હિતધારકોના મંતવ્યો સાથે સમગ્ર બોન્ડ નીતિની ફરીથી તપાસ કરવાની જરૂર છે.
બોન્ડ પોલિસી શું છે?
NMC એક્ટ, 2019 અથવા અગાઉના ભારતીય તબીબી પરિષદ અધિનિયમ, 1956 અને તેના હેઠળ બનેલા નિયમો હેઠળ બોન્ડની કોઈ જોગવાઈ નથી. રાજ્ય દ્વારા સામુદાયિક આરોગ્ય કેન્દ્રો (CHC) અને પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્રો (PHCs)માં ખાલી જગ્યાઓ ભરીને, ખાસ કરીને ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં વધુ સારી આરોગ્ય સેવાઓની ઍક્સેસ વધારવા માટે બોન્ડને શરત આપવામાં આવે છે. બોન્ડની રકમ રાજ્ય દ્વારા સરકારી મેડિકલ કોલેજોમાં આપવામાં આવતા રાહતદરે શિક્ષણને બદલે નક્કી કરવામાં આવે છે.
બોન્ડની રકમ દરેક રાજ્યમાં બદલાય છે અને MBBS માટે રૂપિયા 5 લાખ (ગોવા, રાજસ્થાન, તમિલનાડુ) અને રૂપિયા 1 કરોડ (ઉત્તરાખંડ) અને PG અને સુપર સ્પેશિયાલિટી (કેરળ, ઉત્તરાખંડ, મહારાષ્ટ્ર) માટે રૂપિયા 2-2.5 કરોડ સુધી થાય છે. ફરજિયાત સેવાનો સમયગાળો પણ એક વર્ષથી પાંચ વર્ષ વચ્ચે બદલાય છે.
“એક બેઠકમાં એવું પણ જોવામાં આવ્યું હતું કે, ગ્રામીણ અને દૂરના વિસ્તારોમાં ડોકટરોની ઉપલબ્ધતા વધારવા માટે ફરજિયાત ગ્રામીણ સેવા હોવી જોઈએ તે અંગે સામાન્ય સહમતિ છે,” સૂત્રએ જણાવ્યું હતું. આ ઉપરાંત, બોન્ડ્સ બિન-નાણાકીય હોઈ શકે છે અને તેને વહીવટી તંત્ર દ્વારા અમલમાં મૂકી શકાય છે. આરોગ્ય મંત્રાલય NMCની ભલામણોના આધારે બોન્ડ પોલિસીને દૂર કરવા માટે માર્ગદર્શિકાને અંતિમ સ્વરૂપ આપવા પર કામ કરી રહ્યું છે, એમ સૂત્રએ જણાવ્યું હતું.
(ભાષા ઇનપુટ સાથે)