નેશનલ વેક્ટર-બોર્ન ડિસીઝ કંટ્રોલ પ્રોગ્રામ હેઠળ SGPGIMS ના માઇક્રોબાયોલોજી વિભાગ દ્વારા ડેન્ગ્યુ પોઝિટિવ દર્દીઓના લોહીના નમૂનાઓના સેરોટાઇપ પરીક્ષણમાં આ બહાર આવ્યું છે. હેડ, SGPGI ના માઇક્રોબાયોલોજી વિભાગ, પ્રો. ઉજ્જલા ઘોષાલ ડેન્ગ્યુનો ચેપ ફ્લેવિવિરિડે પરિવારના વાયરસથી થાય છે. તેમાં ચાર અલગ-અલગ સેરોટાઇપ છે – D1, D2, D3 અને D4. તેઓ ડેન્ગ્યુના ચેપનું કારણ બને છે.
“RT-PCR દ્વારા ડેન્ગ્યુ સેરોટાઇપ તપાસ નિયમિતપણે SGPGIMS પર કરવામાં આવે છે. તેમાંથી, કેટલાક નમૂનાઓ સેરોટાઇપ માટે પરીક્ષણ કરવામાં આવે છે. 2022 માં, D-2 સેરોટાઇપ લખનૌમાં સૌથી વધુ પ્રચલિત છે, ત્યારબાદ D3 સેરોટાઇપ આવે છે; D સાથે મિશ્ર ચેપના થોડા કેસો -2 અને D-3 સીરોટાઇપ પણ મળી આવ્યા હતા,” તેણીએ ઉમેર્યું.
પ્રોફેસર અતુલ ગર્ગ, સહ-ઈન્ચાર્જ વાઈરોલોજી લેબ, એસજીપીજીઆઈએમએસએ ઉમેર્યું હતું કે ચલણમાં રહેલા ડેન્ગ્યુ સેરોટાઈપ્સ વાર્ષિક ધોરણે બદલાતા રહે છે; ગયા વર્ષે D3 સીરોટાઇપ સૌથી સામાન્ય હતો ત્યારબાદ D2 આવે છે. છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં શહેરમાંથી ઓછામાં ઓછા ડી-4 કેસ નોંધાયા છે. “રાષ્ટ્રીય ડેટા મુજબ, ભારતમાં છેલ્લા 50 વર્ષોમાં D2 એ સૌથી વધુ પ્રચલિત ડેન્ગ્યુ સેરોટાઇપ છે,” તેમણે ઉમેર્યું.
નિષ્ણાતોએ TOI ને જણાવ્યું કે ડેન્ગ્યુ વાયરસનો D2 સ્ટ્રેન (સેરોટાઇપ 2 અથવા DENV-2) સૌથી વાઇરલ સ્ટ્રેન તરીકે જાણીતો છે અને તે રોગમાં ગંભીરતા લાવી શકે છે. ગયા વર્ષે, ઑક્ટોબરમાં, ફિરોઝાબાદના પશ્ચિમ યુપી જિલ્લાઓમાં તાવના કેસો અને મૃત્યુમાં વધારા પાછળ D2 પ્રકાર હતો, આગ્રા, મથુરા અને અલીગઢ. તેઓએ એમ પણ કહ્યું કે, D2 વધુ પ્રવેશ માટે જવાબદાર છે. અગાઉ 100 પોઝિટિવ દર્દીઓમાંથી 20 પોઝિટિવ દર્દીઓને હોસ્પિટલમાં દાખલ કરવામાં આવતા હતા જે 30% સુધી પહોંચી ગયા છે. તેવી જ રીતે, અગાઉ માત્ર 1% દર્દીઓને ICU સંભાળની જરૂર પડતી હતી પરંતુ આ વર્ષે લગભગ 5% દર્દીઓને ICU સંભાળની જરૂર છે.
ડૉ વિનીતા મિત્તલRMLIMS માં કોમ્યુનિટી મેડિસિન ખાતેના ફેકલ્ટી, જણાવ્યું હતું કે D2 ઉચ્ચ-ગ્રેડ તાવ, ઉલટી, સાંધામાં દુખાવો અને બદલાયેલ સેન્સોરિયમનું કારણ બને છે અને ડેન્ગ્યુ હેમોરહેજિક ફીવર (DHF) અને ડેન્ગ્યુ શોક સિન્ડ્રોમ (DSS) માં પરિણમે જીવલેણ જટિલતાઓ પણ પરિણમી શકે છે.
ડેન્ગ્યુને કારણે લોકોને ગંભીર ગૂંચવણો શા માટે થાય છે તે સમજાવતા, KGMU માઇક્રોબાયોલોજી વિભાગના ફેકલ્ટી પ્રોફેસર શીતલ વર્માએ જણાવ્યું હતું કે, “સંક્રમણમાંથી પુનઃપ્રાપ્તિ એ સેરોટાઇપ સામે લાંબી રોગપ્રતિકારક શક્તિ પ્રદાન કરે છે તેવું માનવામાં આવે છે. જો કે, પુનઃપ્રાપ્તિ પછી અન્ય સેરોટાઇપ સામે રોગપ્રતિકારક શક્તિ માત્ર આંશિક અને અસ્થાયી છે. તેથી, જ્યારે કોઈ વ્યક્તિને અન્ય સેરોટાઈપ દ્વારા ગૌણ ચેપ લાગે છે, ત્યારે તે ગંભીર ગૂંચવણો વિકસાવવાનું જોખમ વધારે છે.”
તેણીએ કહ્યું કે તે સ્થાપિત થયું છે કે DHF “સાયટોકાઇન સુનામી” ના કારણે થાય છે પરંતુ ચાર દાયકાથી વધુ સમયથી વ્યાપક અભ્યાસ છતાં, તેની ઉત્પત્તિ હજુ પણ સંપૂર્ણ રીતે સમજી શકાયું નથી. “એન્ટિબોડી-આશ્રિત ઉન્નતીકરણ (ADE) સહિત DHFનું મુખ્ય કારણ માનવામાં આવે છે, એટલે કે રોગપ્રતિકારક કોષો (ટી સેલ પ્રતિભાવ) અનિયંત્રિત રીતે પ્રતિભાવ આપે છે.” પ્લાઝ્મા લિકેજ, રક્તસ્રાવ અથવા બંને (DHF) ને લીધે, દર્દી DSS નો ભોગ બની શકે છે, તેણીએ ઉમેર્યું.
જો કે, એચઓડી માઇક્રોબાયોલોજી વિભાગ, કેજીએમયુ, પ્રોફેસર અમિતા જૈને જણાવ્યું હતું કે, “તમામ પ્રકારો સમાન સ્તરની બીમારીનું કારણ બને છે અને મચ્છરો સામે સાવચેતી રાખવી જરૂરી છે.”
