અમદાવાદ: એવા સમયે જ્યારે ઉત્પાદન ઉદ્યોગો કાચા માલ, પાવર, લોજિસ્ટિક્સ અને શિપિંગ ખર્ચમાં વધારા સાથે સખત ખર્ચના દબાણનો સામનો કરી રહ્યા છે, ત્યારે મજૂરોની અછત રાજ્યની ઉત્પાદન ગતિને વધુ ધીમી કરી રહી છે. અન્ય રાજ્યોમાં ઔદ્યોગિક ગતિવિધિઓ ઝડપભેર વધવા સાથે, પરપ્રાંતિય મજૂરો કામ કરે છે ગુજરાતના ઉદ્યોગો તેમના વતન રાજ્યોમાં પાછા જઈ રહ્યા છે, જેના કારણે અહીં મજૂરોની ભારે અછત સર્જાઈ છે.
દાખલા તરીકે, સાણંદ ઔદ્યોગિક વસાહત, જેમાં લગભગ 350 એકમો કાર્યરત છે, તે 5,000 ઓછા કામદારો સાથે કામ કરે છે. રોગચાળા પહેલા, અહીં 25,000 કામદારો કામ કરતા હતા જેમાંથી 20,000 સ્થળાંતર કામદારો હતા. એકલા આ ક્લસ્ટરે 4,000 સ્થળાંતર કામદારો ગુમાવ્યા છે જેઓ કાં તો પાછા ફર્યા નથી અથવા તેમના ગૃહ રાજ્યમાં કામ કરવાનું પસંદ કર્યું છે. આવો જ કિસ્સો નરોડા જીઆઈડીસીનો છે જેણે કોવિડ-19 પહેલા ઓછામાં ઓછા 50,000 કામદારોને રોજગારી પૂરી પાડી હતી. ઉદ્યોગના અનુમાન મુજબ તેમાં 50%નો ઘટાડો થયો છે.
મોરબી, જે એશિયાનું સૌથી મોટું સિરામિક મેન્યુફેક્ચરિંગ ક્લસ્ટર છે, તે પણ 15% મજૂરોની અછતનો સામનો કરી રહ્યું છે.
“ગુજરાત લગભગ 60 લાખ ઔદ્યોગિક મજૂરોનું ઘર છે જેમાંથી 80% સ્થળાંતરિત છે. કોવિડ -19 પછી, ઘણા મજૂરો પાછા ફર્યા નથી અને તેના બદલે કાયમી ધોરણે કૃષિ ક્ષેત્રમાં જોડાયા છે,” ગુજરાત ચેમ્બર ઓફ કોમર્સ એન્ડ ઈન્ડસ્ટ્રી (જીસીસીઆઈ)ના જીઆઈડીસી સમિતિના અધ્યક્ષ અજીત શાહે જણાવ્યું હતું.
ઔદ્યોગિક સૂત્રોએ પુષ્ટિ આપી છે કે ઘણા મજૂરો તેમના વતન રાજ્યોમાં પાછા સ્થળાંતર કરી ગયા છે કારણ કે ઉત્તર પ્રદેશ અને બિહારમાં પણ ઔદ્યોગિક પ્રવૃત્તિઓએ વેગ પકડવાનું શરૂ કર્યું છે, જેના કારણે ગુજરાતમાંથી અન્ય રાજ્યોમાં મજૂરોનું સ્થળાંતર થઈ રહ્યું છે.
નરોડા ઇન્ડસ્ટ્રીઝ એસોસિએશનના સેક્રેટરી અજય પટેલે જણાવ્યું હતું કે, “હોળીના તહેવાર પછી ઘણા મજૂરો પાછા ફર્યા નથી. અન્ય રાજ્યોએ પણ રોકાણ આકર્ષવા પહેલ શરૂ કરી છે અને તેથી મજૂરોને તેમના મૂળ રાજ્યોમાં રોજગાર મળે છે અને તેથી તેઓ અહીં પાછા ફરતા નથી.
“ઘણા નવા મજૂરો પણ રોજગારની શોધમાં ગુજરાતમાં આવી રહ્યા છે. જો કે, તેમને યોગ્ય કૌશલ્ય સાથે તાલીમ આપવી એ એક પડકાર છે,” શાહે કહ્યું.
અન્ય રાજ્યોમાંથી આવેલા પરપ્રાંતિય મજૂરોને આવાસ અને પરિવહન સુવિધાઓની જરૂર હોય છે અને તમામ MSME એકમો માટે આ સુવિધાઓ પૂરી પાડવી શક્ય નથી.
મોંઘવારી ઉંચી ચાલી રહી હોવાથી, શ્રમ મંથન નોંધપાત્ર રીતે વધ્યું છે.
“ફૂગાવાના કારણે, ઘણા મજૂરો તેમના ખર્ચાઓને પહોંચી વળવામાં અસમર્થ છે અને પરિણામે વધુ પૈસાની લાલચમાં અન્ય ફેક્ટરીઓમાં ઝડપથી નોકરી બદલવાનું વલણ ધરાવે છે. તે જ સમયે, ઉદ્યોગો ખર્ચના દબાણ સામે ઝઝૂમી રહ્યા છે, ક્ષમતાનો ઓછો ઉપયોગ થાય છે જેના કારણે હાલમાં મજૂરોની અછત ઉત્પાદનને મોટા પાયે નુકસાન પહોંચાડી રહી નથી.
બજારના ખેલાડીઓ કહે છે કે સખત ખર્ચના દબાણને કારણે સંખ્યાબંધ ઉદ્યોગોની ઉત્પાદન ક્ષમતાનો 40% ઓછો ઉપયોગ થાય છે. જેના કારણે મજૂરોની અછતની અસર સ્પષ્ટ દેખાતી નથી.
“જો કે, એકવાર ઔદ્યોગિક ગતિવિધિઓ વેગ મેળવે પછી, ઉત્પાદન ફરીથી શરૂ કરવું મુશ્કેલ બનશે,” પટેલે ઉમેર્યું.
મોરબી સિરામિક્સ એસોસિએશનના પ્રેસિડેન્ટ નિલેશ જેતપરિયાએ આવો જ અભિપ્રાય વ્યક્ત કર્યો હતો, “હાલમાં અછત પર પ્રતિકૂળ અસર થઈ રહી નથી કારણ કે ગેસના ભાવમાં વધારાને કારણે ક્ષમતાનો ઓછો ઉપયોગ થાય છે. જો કે, જો શ્રમ તંગી વધુ તીવ્ર બને છે, તે ઉત્પાદનની ગતિ માટે હાનિકારક હશે.”
રાજકોટના ઈજનેરી ઉદ્યોગમાં મજૂરોની કોઈ ખાસ અછત નથી. પરપ્રાંતિય મજૂરો કાસ્ટિંગ અને ફોર્જિંગ યુનિટમાં રોકાયેલા છે. રાજકોટ ચેમ્બર ઓફ કોમર્સ એન્ડ ઇન્ડસ્ટ્રીના વાઇસ પ્રેસિડેન્ટ પાર્થ ગણાત્રાએ જણાવ્યું હતું કે, “કાચા માલના ઊંચા ભાવને કારણે કાસ્ટિંગ ઉદ્યોગ સંપૂર્ણ ક્ષમતા પર કામ કરી રહ્યો નથી. જો આપણે સંપૂર્ણ ક્ષમતાથી કામ કરીએ તો મજૂરોની અછત છે; જો કે, ઓછી ઉપયોગમાં લેવાયેલી ક્ષમતા સાથે, હજુ સુધી શ્રમની કોઈ અછત નથી.”
સરકાર પણ ઉદ્યોગોને કુશળ મજૂરો આપવાના પ્રયાસો કરી રહી છે.
શ્રમ અને રોજગાર વિભાગના અધિક મુખ્ય સચિવ અંજુ શર્માએ જણાવ્યું હતું કે, ”કુશળ શ્રમિકોની માંગ-પુરવઠાના અંતરને પૂરવા માટે અમે એક નવું પોર્ટલ શરૂ કર્યું છે જેમાં ઉદ્યોગો તેમની શ્રમની જરૂરિયાતો પોસ્ટ કરી શકે છે. સરકાર કર્મચારીઓને તાલીમ આપવાનો પ્રયાસ કરશે. અમે કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારની યોજનાઓ હેઠળ પ્રોત્સાહનોમાં વધારો કર્યો છે.”
(નિમેશ ખાખરીયા અને કપિલ દવેના ઇનપુટ્સ)
દાખલા તરીકે, સાણંદ ઔદ્યોગિક વસાહત, જેમાં લગભગ 350 એકમો કાર્યરત છે, તે 5,000 ઓછા કામદારો સાથે કામ કરે છે. રોગચાળા પહેલા, અહીં 25,000 કામદારો કામ કરતા હતા જેમાંથી 20,000 સ્થળાંતર કામદારો હતા. એકલા આ ક્લસ્ટરે 4,000 સ્થળાંતર કામદારો ગુમાવ્યા છે જેઓ કાં તો પાછા ફર્યા નથી અથવા તેમના ગૃહ રાજ્યમાં કામ કરવાનું પસંદ કર્યું છે. આવો જ કિસ્સો નરોડા જીઆઈડીસીનો છે જેણે કોવિડ-19 પહેલા ઓછામાં ઓછા 50,000 કામદારોને રોજગારી પૂરી પાડી હતી. ઉદ્યોગના અનુમાન મુજબ તેમાં 50%નો ઘટાડો થયો છે.
મોરબી, જે એશિયાનું સૌથી મોટું સિરામિક મેન્યુફેક્ચરિંગ ક્લસ્ટર છે, તે પણ 15% મજૂરોની અછતનો સામનો કરી રહ્યું છે.
“ગુજરાત લગભગ 60 લાખ ઔદ્યોગિક મજૂરોનું ઘર છે જેમાંથી 80% સ્થળાંતરિત છે. કોવિડ -19 પછી, ઘણા મજૂરો પાછા ફર્યા નથી અને તેના બદલે કાયમી ધોરણે કૃષિ ક્ષેત્રમાં જોડાયા છે,” ગુજરાત ચેમ્બર ઓફ કોમર્સ એન્ડ ઈન્ડસ્ટ્રી (જીસીસીઆઈ)ના જીઆઈડીસી સમિતિના અધ્યક્ષ અજીત શાહે જણાવ્યું હતું.
ઔદ્યોગિક સૂત્રોએ પુષ્ટિ આપી છે કે ઘણા મજૂરો તેમના વતન રાજ્યોમાં પાછા સ્થળાંતર કરી ગયા છે કારણ કે ઉત્તર પ્રદેશ અને બિહારમાં પણ ઔદ્યોગિક પ્રવૃત્તિઓએ વેગ પકડવાનું શરૂ કર્યું છે, જેના કારણે ગુજરાતમાંથી અન્ય રાજ્યોમાં મજૂરોનું સ્થળાંતર થઈ રહ્યું છે.
નરોડા ઇન્ડસ્ટ્રીઝ એસોસિએશનના સેક્રેટરી અજય પટેલે જણાવ્યું હતું કે, “હોળીના તહેવાર પછી ઘણા મજૂરો પાછા ફર્યા નથી. અન્ય રાજ્યોએ પણ રોકાણ આકર્ષવા પહેલ શરૂ કરી છે અને તેથી મજૂરોને તેમના મૂળ રાજ્યોમાં રોજગાર મળે છે અને તેથી તેઓ અહીં પાછા ફરતા નથી.
“ઘણા નવા મજૂરો પણ રોજગારની શોધમાં ગુજરાતમાં આવી રહ્યા છે. જો કે, તેમને યોગ્ય કૌશલ્ય સાથે તાલીમ આપવી એ એક પડકાર છે,” શાહે કહ્યું.
અન્ય રાજ્યોમાંથી આવેલા પરપ્રાંતિય મજૂરોને આવાસ અને પરિવહન સુવિધાઓની જરૂર હોય છે અને તમામ MSME એકમો માટે આ સુવિધાઓ પૂરી પાડવી શક્ય નથી.
મોંઘવારી ઉંચી ચાલી રહી હોવાથી, શ્રમ મંથન નોંધપાત્ર રીતે વધ્યું છે.
“ફૂગાવાના કારણે, ઘણા મજૂરો તેમના ખર્ચાઓને પહોંચી વળવામાં અસમર્થ છે અને પરિણામે વધુ પૈસાની લાલચમાં અન્ય ફેક્ટરીઓમાં ઝડપથી નોકરી બદલવાનું વલણ ધરાવે છે. તે જ સમયે, ઉદ્યોગો ખર્ચના દબાણ સામે ઝઝૂમી રહ્યા છે, ક્ષમતાનો ઓછો ઉપયોગ થાય છે જેના કારણે હાલમાં મજૂરોની અછત ઉત્પાદનને મોટા પાયે નુકસાન પહોંચાડી રહી નથી.
બજારના ખેલાડીઓ કહે છે કે સખત ખર્ચના દબાણને કારણે સંખ્યાબંધ ઉદ્યોગોની ઉત્પાદન ક્ષમતાનો 40% ઓછો ઉપયોગ થાય છે. જેના કારણે મજૂરોની અછતની અસર સ્પષ્ટ દેખાતી નથી.
“જો કે, એકવાર ઔદ્યોગિક ગતિવિધિઓ વેગ મેળવે પછી, ઉત્પાદન ફરીથી શરૂ કરવું મુશ્કેલ બનશે,” પટેલે ઉમેર્યું.
મોરબી સિરામિક્સ એસોસિએશનના પ્રેસિડેન્ટ નિલેશ જેતપરિયાએ આવો જ અભિપ્રાય વ્યક્ત કર્યો હતો, “હાલમાં અછત પર પ્રતિકૂળ અસર થઈ રહી નથી કારણ કે ગેસના ભાવમાં વધારાને કારણે ક્ષમતાનો ઓછો ઉપયોગ થાય છે. જો કે, જો શ્રમ તંગી વધુ તીવ્ર બને છે, તે ઉત્પાદનની ગતિ માટે હાનિકારક હશે.”
રાજકોટના ઈજનેરી ઉદ્યોગમાં મજૂરોની કોઈ ખાસ અછત નથી. પરપ્રાંતિય મજૂરો કાસ્ટિંગ અને ફોર્જિંગ યુનિટમાં રોકાયેલા છે. રાજકોટ ચેમ્બર ઓફ કોમર્સ એન્ડ ઇન્ડસ્ટ્રીના વાઇસ પ્રેસિડેન્ટ પાર્થ ગણાત્રાએ જણાવ્યું હતું કે, “કાચા માલના ઊંચા ભાવને કારણે કાસ્ટિંગ ઉદ્યોગ સંપૂર્ણ ક્ષમતા પર કામ કરી રહ્યો નથી. જો આપણે સંપૂર્ણ ક્ષમતાથી કામ કરીએ તો મજૂરોની અછત છે; જો કે, ઓછી ઉપયોગમાં લેવાયેલી ક્ષમતા સાથે, હજુ સુધી શ્રમની કોઈ અછત નથી.”
સરકાર પણ ઉદ્યોગોને કુશળ મજૂરો આપવાના પ્રયાસો કરી રહી છે.
શ્રમ અને રોજગાર વિભાગના અધિક મુખ્ય સચિવ અંજુ શર્માએ જણાવ્યું હતું કે, ”કુશળ શ્રમિકોની માંગ-પુરવઠાના અંતરને પૂરવા માટે અમે એક નવું પોર્ટલ શરૂ કર્યું છે જેમાં ઉદ્યોગો તેમની શ્રમની જરૂરિયાતો પોસ્ટ કરી શકે છે. સરકાર કર્મચારીઓને તાલીમ આપવાનો પ્રયાસ કરશે. અમે કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારની યોજનાઓ હેઠળ પ્રોત્સાહનોમાં વધારો કર્યો છે.”
(નિમેશ ખાખરીયા અને કપિલ દવેના ઇનપુટ્સ)
https://firry-potatos.000webhostapp.com/2022/06/%e0%aa%97%e0%ab%81%e0%aa%9c%e0%aa%b0%e0%aa%be%e0%aa%a4%e0%aa%a8%e0%ab%81%e0%aa%82-%e0%aa%8f%e0%aa%ae%e0%aa%8f%e0%aa%ab%e0%aa%9c%e0%ab%80-%e0%aa%b8%e0%ab%87%e0%aa%95%e0%ab%8d%e0%aa%9f%e0%aa%b0?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=%25e0%25aa%2597%25e0%25ab%2581%25e0%25aa%259c%25e0%25aa%25b0%25e0%25aa%25be%25e0%25aa%25a4%25e0%25aa%25a8%25e0%25ab%2581%25e0%25aa%2582-%25e0%25aa%258f%25e0%25aa%25ae%25e0%25aa%258f%25e0%25aa%25ab%25e0%25aa%259c%25e0%25ab%2580-%25e0%25aa%25b8%25e0%25ab%2587%25e0%25aa%2595%25e0%25ab%258d%25e0%25aa%259f%25e0%25aa%25b0