રાજીનામું માઓવાદી નેતા કોબાડ ગાંડી પુસ્તક પંક્તિ પર મહારાષ્ટ્ર સાહિત્ય મંડળને અસર કરે છે

સરકારે એવોર્ડ પસંદગી સમિતિને પણ રદ્દ કરી દીધી છે. (ફાઇલ)

મુંબઈઃ

મહારાષ્ટ્ર સરકારની મરાઠી ભાષા સમિતિના અધ્યક્ષ અને સાહિત્ય બોર્ડના ચાર સભ્યોએ કથિત માઓવાદી વિચારક કોબાડ ગાંડીના સંસ્મરણના મરાઠી અનુવાદ માટેનો એવોર્ડ પાછો ખેંચવાના રાજ્ય સરકારના “એકતરફી” નિર્ણયના વિરોધમાં રાજીનામું આપ્યું છે.

ગાંડીના પુસ્તક “ફ્રેક્ચર્ડ ફ્રીડમઃ અ પ્રિઝન મેમોયર”ના મરાઠી અનુવાદ માટે સરકારે જાહેર કરાયેલ સ્વ.યશવંતરાવ ચવ્હાણ સાહિત્ય પુરસ્કાર 2021ને સોમવારે પાછો ખેંચી લીધા બાદ વિવાદ સર્જાયો હતો. સરકારે એવોર્ડ પસંદગી સમિતિને પણ રદ્દ કરી દીધી છે.

6 ડિસેમ્બરે, સરકારના મરાઠી ભાષા વિભાગે કોબાડ ગાંડીના પુસ્તકના અનુવાદ માટે અનગા લેલેને એવોર્ડ આપવાની જાહેરાત કરી હતી. પરંતુ કોબાડ ગાંડીના કથિત માઓવાદી સંબંધોને કારણે સોશિયલ મીડિયા પર આ નિર્ણયની ટીકા થઈ હતી.

લેખક અને રાજ્ય સરકારની ભાષા સલાહકાર સમિતિના અધ્યક્ષ, લક્ષ્મીકાંત દેશમુખે બુધવારે જાહેરાત કરી હતી કે કોબાડ ગાંડીના સંસ્મરણોના મરાઠી અનુવાદ માટે સરકારે જે રીતે જાહેર કરેલ એવોર્ડ પાછો ખેંચ્યો તેના વિરોધમાં તેઓ તેમના પદ પરથી રાજીનામું આપી રહ્યા છે.

શ્રી દેશમુખે, મરાઠી ભાષાના પ્રધાન દીપક કેસરકરને સંબોધિત તેમના પત્રમાં, જણાવ્યું હતું કે, “મહારાષ્ટ્રે ક્યારેય સાહિત્યિક પુરસ્કારોમાં રાજકીય હસ્તક્ષેપ જોયો ન હતો, સિવાય કે 1981 માં જ્યારે વિનય હાર્ડિકરના પુસ્તકને તત્કાલીન રાજ્ય સરકાર દ્વારા એવી જ રીતે નકારી કાઢવામાં આવી હતી, જેને પાછળથી ભારે પ્રતિક્રિયાનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. સરકારે પણ એકતરફી નિર્ણય લીધો અને તેના વિરોધમાં હું રાજ્ય સરકારની ભાષા સલાહકાર સમિતિના અધ્યક્ષ પદેથી રાજીનામું આપી રહ્યો છું.”

“ગાંડીનું પુસ્તક નક્સલવાદની હિંસાને સહાનુભૂતિ કે પ્રોત્સાહન આપતું નથી, તેમ છતાં રાજ્ય સરકારે એકતરફી નિર્ણય લીધો,” તેમણે કહ્યું.

મહારાષ્ટ્ર કેડરના ભૂતપૂર્વ IAS અધિકારી શ્રી દેશમુખ અગાઉ અખિલ ભારતીય મરાઠી સાહિત્ય સંમેલનના અધ્યક્ષ હતા.

એવોર્ડ પસંદગી સમિતિના ત્રણ સભ્યોએ મંગળવારે રાજ્ય સાહિત્ય અને સંસ્કૃતિ બોર્ડમાંથી “લોકશાહી પ્રક્રિયાઓનું અપમાન” દર્શાવીને રાજીનામું આપ્યું હતું. ત્રણ લેખકો – ડૉ. પ્રજ્ઞા દયા પવાર, નીરજા અને હેરમ્બ કુલકર્ણી – પણ એવોર્ડ પસંદગી સમિતિના સભ્યો હતા જેને સરકારે રદ કરી હતી.

બોર્ડના અન્ય સભ્ય વિનોદ શિરસાથે પણ વિરોધના ચિહ્ન તરીકે રાજીનામું આપ્યું હતું. શ્રી શિરસાઠ મરાઠી સાપ્તાહિક ‘સાધના’ના સંપાદક પણ છે.

એક નિવેદનમાં ડૉ. પવારે કહ્યું, “પસંદગી સમિતિને રદ કરવાનો મહારાષ્ટ્ર સરકારનો એકતરફી નિર્ણય લોકતાંત્રિક પ્રક્રિયાઓનું અપમાન કરે છે. મેં મહારાષ્ટ્ર રાજ્ય સાહિત્ય અને સંસ્કૃતિ બોર્ડના સભ્ય તરીકે રાજીનામું આપવાનો નિર્ણય કર્યો છે.”

શ્રી કુલકર્ણીએ જણાવ્યું હતું કે, “ગાંડીના પુસ્તક પર પ્રતિબંધ પણ નથી, તેમ છતાં મહારાષ્ટ્ર સરકારે તેના અનુવાદિત સંસ્કરણને પુરસ્કાર આપવાના પોતાના નિર્ણયને પાછળ રાખ્યો છે. સરકાર દ્વારા આ પ્રકારની સારવાર ભવિષ્યમાં લોકોને આવી પ્રક્રિયાઓનો ભાગ બનવા માટે નિરાશ કરશે. જો બોર્ડ અમારું સમર્થન કરશે નહીં, તો પછી હું છોડી દઉં તો સારું. કૃપા કરીને મારું રાજીનામું સ્વીકારો.”

નીરજાએ આવું જ એક કારણ દર્શાવ્યું હતું. “જો બોર્ડ અમારી પાછળ ઊભું ન હોય અને તેનો ટેકો ન આપે, તો વધુ સારું છે કે હું તેનું સભ્ય પદ છોડી દઉં. હું અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતામાં વિશ્વાસ કરું છું અને રાજ્યના નિર્ણયથી મને ઘણું દુઃખ થયું છે.”

સોમવારે જારી કરાયેલા એક સરકારી ઠરાવ (ઓર્ડર) માં જણાવાયું હતું કે પસંદગી સમિતિના નિર્ણયને “વહીવટી કારણોસર” ઉલટાવી દેવામાં આવ્યો હતો, અને એવોર્ડ, જેમાં એક લાખ રૂપિયાના રોકડ પુરસ્કારનો સમાવેશ થતો હતો, પાછો ખેંચી લેવામાં આવ્યો છે. સમિતિને પણ કાઢી નાખવામાં આવી છે, એમ જીઆરમાં ઉમેર્યું હતું.

(હેડલાઇન સિવાય, આ વાર્તા NDTV સ્ટાફ દ્વારા સંપાદિત કરવામાં આવી નથી અને તે સિન્ડિકેટ ફીડમાંથી પ્રકાશિત કરવામાં આવી છે.)

દિવસનો વૈશિષ્ટિકૃત વિડિઓ

“દેશને અંધારામાં રાખવાનું કેન્દ્ર”: અરુણાચલ અથડામણ પર અસદુદ્દીન ઓવૈસી