31 ઓક્ટોબર, 2023 ના રોજ રાંચીમાં રાજભવન નજીક વિરોધ કરી રહેલા ચંદિલ ડેમમાંથી વિસ્થાપિત થયેલા લોકો, જ્યારે અનિશ્ચિત હડતાળ પર બેઠા હતા. | ફોટો ક્રેડિટ: વિશેષ વ્યવસ્થા
લગભગ 42 વર્ષ પહેલાં સરાઈકેલા ખારસવાન જિલ્લામાં ચંદિલ ડેમ માટે અધિગ્રહણ કરાયેલ 116 ગામોના સેંકડો વિસ્થાપિત લોકોએ 30 ઓક્ટોબરે અખિલ ઝારખંડ વિસ્થાપિત અધિકાર મંચના બેનર હેઠળ રાંચીમાં રાજભવન પાસે અનિશ્ચિત સમય માટે ધરણા અને આમરણાંત ઉપવાસ શરૂ કર્યા હતા. તેમની 10-પોઇન્ટ માંગને સમર્થન.
વળતર અને પુનર્વસનની માંગ કરનારા વિરોધીઓએ મતદાન ન કરવાનો અને રાજ્ય સરકાર સામે તેમનો મૌન વિરોધ નોંધાવવાનું નક્કી કર્યું છે.
ની અધ્યક્ષતા ધરણા, રાકેશ રંજન મહતોએ જણાવ્યું હતું કે, “અમે યોગ્ય વળતરની અમારી માંગણીઓ રજૂ કર્યાને ઘણો સમય થઈ ગયો છે પરંતુ હજુ સુધી તેમાંથી કંઈ બહાર આવ્યું નથી. દર વર્ષે રાજકારણીઓ અમારા વિસ્તારની મુલાકાત લે છે અને અમારા પ્રશ્નોના નિરાકરણ હોવાનો દાવો કરીને અમને ખોટા વચનો આપે છે. જો કે, આ વખતે આપણે સૌએ આગામી લોકસભા અને વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં કોઈને મત નહીં આપવાનો નિર્ણય લીધો છે. 116 ગામોના લગભગ 1.25 લાખ મતદારો મતદાનમાં નહીં જાય તે સાથે તે મૌન વિરોધ હશે.
શ્રી મહતોએ વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, “અમે ચૂંટણી અધિકારીને પત્ર લખીશું કે જ્યાં સુધી અમારી માંગણીઓ સંતોષવામાં ન આવે ત્યાં સુધી કોઈ મતદાન કરવામાં આવશે નહીં. ડેમ ખાનગી કોર્પોરેશનોને મદદ કરવા માટે બનાવવામાં આવ્યો છે, અને બીજું કંઈ નથી. તેના નિર્માણ સમયે, અમને રોજગાર અને પુનર્વસનનું વચન આપવામાં આવ્યું હતું. આપણે બધાએ આપણી જમીન આપીને દેશને મદદ કરી પરંતુ આપણે આપણા જ વતનમાં શરણાર્થી બનવાની અણી પર છીએ. અમને મળ્યું નથી ખતિયાણ [land record certificate of land owner] અમારી જમીન કે જેના કારણે અમે જાતિ, આવક અને રહેઠાણનું પ્રમાણપત્ર મેળવી શકતા નથી.”
પર બેસતા પહેલા ધરણા રાંચીમાં રાજભવન નજીક, વિસ્થાપિત લોકો 122 દિવસથી ચંદિલમાં એસએમપી ઓફિસની બહાર વિરોધ પ્રદર્શન કરી રહ્યા હતા. ચાંદિલ વિસ્તાર ઇચાગઢ વિધાનસભા મતવિસ્તાર હેઠળ આવે છે અને હાલમાં ઝારખંડ મુક્તિ મોરચાના સવિતા મહતો તેનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.
અગાઉ, વિરોધીઓએ તેમની માંગણીઓના સમર્થનમાં સૂત્રોચ્ચાર કરતા નમકુમ રેલ્વે સ્ટેશનથી રાજભવન સુધી 10 કિલોમીટરથી વધુની કૂચ પણ કરી હતી. જો કે, રાજભવને માહિતી આપી હતી કે રાજ્યપાલ સીપી રાધાકૃષ્ણન આગામી ચાર દિવસ માટે રાજ્યની બહાર છે.
કલ્યાણપુરના વિસ્થાપિત ગ્રામવાસીઓ મંજુ ગોરાઈએ કહ્યું કે પરિસ્થિતિએ તેમને અનિશ્ચિત સમયના ઉપવાસ પર બેસવાની ફરજ પાડી છે.
“અમે કંગાળ જીવનનો સામનો કરી રહ્યા છીએ અને ટકી રહેવા માટે સંઘર્ષ કરી રહ્યા છીએ. અમે અમારી જમીન ડેમ માટે આપી હતી પરંતુ અમને વળતર મળ્યું નથી જે અમારો હક છે. અમે પરિવારના સાત સભ્યો છીએ, અને કેટલાક પૈસા કમાવવા માટે દૈનિક વેતનના કામમાં રોકાયેલા છીએ. મારી ત્રણ દીકરીઓ છે, એક પરિણીત છે અને બે સરકારી શાળામાં ભણે છે. તમે મારી પાસેથી કોઈ આર્થિક સહાય વિના કેવી રીતે જીવવાની અપેક્ષા રાખો છો, “શ્રીમતી ગોરાઈએ કહ્યું.
રુગડી ગામની 65 વર્ષની વિધવા ઝુની માંઝીએ કહ્યું કે તે અનેક રોગોથી પીડિત છે અને તેની પાસે સારવાર માટે પૈસા નથી.
દિયાડીહ ગામની સુમિત્રા મહતોએ જણાવ્યું કે, બધુ ગુમાવ્યા બાદ તેનો પતિ માનસિક રીતે અસ્થિર થઈ ગયો છે. તેણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે વિસ્થાપન પહેલાં તેણી પાસે અડધો એકર જમીન હતી પરંતુ હવે તેણીના નામે કંઈ નથી.
અન્ય એક ગ્રામીણ ફુલમણિ મુંડાએ કહ્યું કે સરકાર તેમની સમસ્યાઓના ઉકેલ માટે કંઈ કરી રહી નથી. તેણીએ એમ પણ કહ્યું હતું કે દરેક રાજકારણી તેમના અધિકારો માટે લડવાનું વચન આપે છે પરંતુ ચૂંટણી પછી ક્યારેય જોવા મળતું નથી.
સુવર્ણરેખા નદી પર બાંધવામાં આવેલ ચંદિલ ડેમ 720.10 મીટર લાંબો અને 220 મીટર ઉંચાઈ ધરાવે છે. વિસ્થાપિત લોકોએ કહ્યું કે તેઓ મુખ્ય પ્રધાન હેમંત સોરેનને બે વાર મળ્યા છે પરંતુ મૌખિક ખાતરી આપવા સિવાય તેમણે તેમના માટે કંઈ કર્યું નથી.